7. ปฐมเคลญฺญสุตฺตวณฺณนา

[255] สทฺทหิตฺวา คิลาเน อุปฏฺฐาตพฺเพ มญฺญิสฺสนฺตีติ โยชนาฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ ฐาเนฯ กมฺมฏฺฐานานุโยโค สปฺปาโย เยสํ เต กมฺมฏฺฐานสปฺปายา, สติปฏฺฐานรตาติ อตฺโถฯ อนิจฺจตํ อนุปสฺสนฺโตติ กายํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนาย เวทนาย จ อนิจฺจตํ อนุปสฺสนฺโตฯ วยํ อนุปสฺสนฺโตติอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ วยนฺติ ปน ตาย เอว ขยสงฺขาตํฯ วิราคนฺติ วิรชฺชนํฯ ปฏินิสฺสคฺคนฺติ ปริจฺจาคปฏินิสฺสคฺคํ, ปกฺขนฺทนปฏินิสฺสคฺคมฺปิ วาฯ

อาคมนียปฏิปทาติ อริยมคฺคสฺส อาคมนฏฺฐานิยา ปุพฺพภาคปฏิปทาฯ ปุพฺพภาคาเยว น โลกุตฺตราฯ สมฺปชญฺญํ ปุพฺพภาคิยเมวฯ ติสฺโส อนุปสฺสนา ปุพฺพภาคาเยว วิปสฺสนาปริยาปนฺนตฺตา ฯ มิสฺสกาติ โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกาฯ ภาวนากาโล ทสฺสิโต ‘‘นิโรธานุปสฺสิโน วิหรโต, ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสิโน วิหรโต ราคานุสโย ปหียตี’’ติ วุตฺตตฺตาฯ

ปฐมเคลญฺญสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8-9. ทุติยเคลญฺญสุตฺตาทิวณฺณนา

[256-257] ผสฺสํ ปฏิจฺจาติ เอตฺถ ผสฺสสีเสน ผสฺสายตนานํ คหณํฯ น หิ ผสฺสายตเนหิ วินา ผสฺสสฺส สมฺภโวฯ เตนาห ‘‘กาโยว หิ เอตฺถ ผสฺโสติ วุตฺโต’’ติ, ผสฺสสีเสน วุตฺโตติ อธิปฺปาโยฯ นวมํ อุตฺตานเมว เหฏฺฐา วุตฺตนยตฺตาฯ

ทุติยเคลญฺญสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ผสฺสมูลกสุตฺตวณฺณนา

[258] สุขเวทนาย หิตํ สุขเวทนิยํฯ โส ปเนส หิตภาโว ปจฺจยภาเวนาติ อาห ‘‘สุขเวทนาย ปจฺจยภูต’’นฺติฯ อิมสฺมิมฺปิ สุตฺตทฺวเยติ อิมสฺมิํ นวเม ทสเม จ สุตฺเตปิฯ สมฺมสนจารเวทนาติ สมฺมสนียเวทนา เอว กถิตา, น โลกุตฺตราติ อธิปฺปาโยฯ

ผสฺสมูลกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สคาถาวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. รโหคตวคฺโค

1. รโหคตสุตฺตวณฺณนา

[259] ยํกิญฺจิ เวทยิตนฺติ ‘‘สุขํ ทุกฺขํ อทุกฺขมสุข’’นฺติ วุตฺตํ เวทยิตํ ทุกฺขสฺมิํ อนฺโตคธํ, ทุกฺขนฺติ วตฺตพฺพตํ ลภติ ปริยาเยนาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘ตํ สพฺพํ ทุกฺขนฺติ อตฺโถ’’ติฯ ยา เอสาติอาทีสุ โย สงฺขารานํ อนิจฺจตาสงฺขาโต หุตฺวา อภาวากาโร, ยา ขยสภาวตา วินสฺสนสภาวตา ชราย มรเณน จาติ ทฺวิธา วิปริณามนสภาวตา, เอตํ สนฺธาย อุทฺทิสฺส สพฺพํ เวทยิตํ ทุกฺขนฺติ มยา วุตฺตนฺติ อยํ สงฺเขปตฺโถฯ สาติ สงฺขารานํ อนิจฺจตา ฯ เวทนานมฺปิ อนิจฺจตา เอว สงฺขารสภาวตฺตาฯ ตาสํ อนิจฺจตา จ นาม มรณํ ภงฺโคติ กตฺวา ตโต อุตฺตริ ทุกฺขํ นาม นตฺถีติ สพฺพา เวทนา ‘‘ทุกฺขา’’ติ วุตฺตา, ยถา ‘‘ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺข’’นฺติ จ, ‘‘ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา ทุกฺขา’’ติ จ วุตฺตํฯ อิทํ สุตฺตปทํฯ จตฺตาโร อารุปฺปาติ จตสฺโส อรูปสมาปตฺติโยฯ เอตฺถาติ จ เอตสฺมิํ ปฏิปฺปสฺสทฺธิวาเรฯ

รโหคตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ